โพสต์ลง 7 พฤศจิกายน 2568 โดย คีนน์

การขจัดคราบสะสมจากยางผลไม้บนพื้นผิวและอุปกรณ์

คราบจากยางผลไม้ (fruit latex/resin) เกิดจากอะไร

คราบจากยางผลไม้ (fruit latex/resin) มักเกิดจากน้ำตาล เพคติน และสารพอลิเมอร์ธรรมชาติในผลไม้ เช่น ขนุน มะม่วง และทุเรียน เมื่อสัมผัสกับพื้นผิวอุปกรณ์หรือชุดเครื่องมือ มักทิ้งคราบเหนียวติดแน่น จึงเป็นความท้าทายสำคัญในการทำความสะอาดภาคอุตสาหกรรมอาหารและบริการ

คราบยางผลไม้ (Fruit Latex/Resin) พบได้มากในธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับการจัดการและแปรรูปผลไม้ ธุรกิจที่ต้องจัดการผลไม้สดจำนวนมากภายในเวลาสั้น จะเจอ คราบยางผลไม้ ติดแน่นบนพื้นผิวและอุปกรณ์มากที่สุด การวางแผนทำความสะอาดทันทีหลังใช้งาน และเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ bio-based cleaner ที่ผสาน เอนไซม์ หรือใช้นวัตกรรมย่อยสลายจากกรดธรรมชาติ จะช่วยขจัดคราบได้รวดเร็ว ปลอดภัย และยั่งยืนต่ออุปกรณ์และสิ่งแวดล้อม

ผู้ประกอบการใดบ้าง ที่ต้องเผชิญปัญหาคราบยางผลไม้ (Fruit Latex/Resin)

ผู้ประกอบการที่ต้องเผชิญปัญหา คราบยางผลไม้ (Fruit Latex/Resin) พบได้มากในธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับการจัดการและแปรรูปผลไม้สด โดยเฉพาะในกลุ่มต่อไปนี้

โรงงานแปรรูปผลไม้ (Fruit Processing Plants) : พบในการผลิตน้ำผลไม้ (Juice & Smoothie Manufacturers) แปรรูป เป็นการทำแยม เยลลี่ และเพกติน (Jam, Jelly & Pectin Factories) ผู้ผลิตบรรจุกระป๋องผลไม้ (Canned Fruit Lines) แม้กระทั่งผู้ประกอบการที่เกี่ยวข้องกับการแช่แข็งผลไม้ (Frozen Fruit Processing) ในกระบวนการเหล่านี้ จะต้องปอก สไลซ์ บด และกดน้ำผลไม้ จึงมีโอกาสที่น้ำยางเพคตินและน้ำตาลในผลไม้จะเคลือบอุปกรณ์ สายพานลำเลียง และภาชนะสูง

ร้านเครื่องดื่มผลไม้ (Juice Bars & Smoothie Shops) : ที่ต้องใช้วัตถุดิบเช่น ขนุน มะม่วง ทุเรียน มะละกอ เมื่อใช้ปั่นหรือคั้นสดมักตกค้างเป็นคราบเหนียว แน่นอนว่าพื้นที่ประกอบอาหารเช่น ปั่น (blender jar), แก้วผสม และเคาน์เตอร์งานเตรียม มีคราบจับติดง่าย หากไม่ทำความสะอาดทันที

ภัตตาคารและโรงแรมที่มีเมนูผลไม้สับ (Salad Bars & Buffet Restaurants) : มักพบในพื้นที่ หรือสเตชันสลัด ผลไม้สับ บาร์ขนมหวาน (fruit station) มักมีการหั่นผลไม้จำนวนมากภายในเวลาสั้น จะพบคราบเพคตินจึงเกิดขึ้นชั้นหนาในถาด ตะแกรง และที่รองน้ำไหล เป็นต้น

ตลาดสดและแผงขายผลไม้ (Wet Markets & Fruit Stalls) : พบในพื้นที่กรองเศษผลไม้ และร่องระบายน้ำมักมีคราบของเหลวจากการบาดเปลือกหรือหั่นผลไม้ หากปล่อยทิ้งไว้นาน จะกลายเป็นแหล่งสะสมเชื้อราและแบคทีเรีย

ธุรกิจผลิตขนมและเบเกอรี่ที่ใช้ไส้ผลไม้ (Confectionery & Bakery) : โดยใช้ไส้ขนมพาย ผลิตภัณฑ์แป้งผสมผลไม้ เช่น พายสับปะรด หรือมัฟฟินกล้วย คราบซอสผลไม้จะเกาะในเตาอบ ถาด และพิมพ์ขนม เป็นคราบบนพื้นผิว อุปกรณประกอบอาหาร

อุตสาหกรรมแปรรูปผลไม้เพื่อส่งออก (Export Packing Houses) : พบบ่อยมากในสายพานล้างและบรรจุผลไม้สด เช่น ล้าง มะพร้าว มะม่วง ต้องเจอคราบสารยางและหัวเชื้อรักษาคุณภาพผล นอกจากนั้นยังพบในเครื่องจักรล้าง–คัดเกรด ต้องทำความสะอาดบ่อยครั้ง

สาเหตุที่คราบยางผลไม้ทำความสะอาดยาก

สาเหตุที่เอาออกยาก เพราะเพคติน (pectin) และน้ำตาลหลายชนิดในยางผลไม้จะรวมตัวกันเป็นฟิล์มเหนียว เมื่อเจอความร้อนหรือความชื้นสูง จะเกิดการแข็งตัวและ “เคลือบ” พื้นผิว มีการยึดเกาะกับพื้นผิวสูง (High Adhesion)
พอลิเมอร์ธรรมชาติเหล่านี้มีหมู่ไฮดร็อกซิล (–OH) จำนวนมาก ทำให้สามารถยึดเกาะกับพื้นผิวสเตนเลส พลาสติก หรือกระจกได้แน่นยิ่งขึ้น นอกจากนั้นการสะสมซ้ำซ้อน (Layering Effect) ทำให้คราบใหม่เกาะทับคราบเดิมที่ยังหลงเหลือ ทำให้ความหนาและความเหนียวเพิ่มขึ้นตามเวลา

ถ้าปล่อยทิ้งไว้จะเกิดอะไรขึ้น

• การเจริญของจุลินทรีย์
  คราบอินทรีย์เป็นแหล่งอาหารให้แบคทีเรีย รา และยีสต์ เกิดกลิ่นอับ และเสี่ยงปนเปื้อนอาหาร
• ลดประสิทธิภาพการทำงานของอุปกรณ์
  คราบหนาเป็นฉนวนความร้อน ลดการถ่ายเทความร้อนในเตาอบ กระทะ หรืออุปกรณ์ให้ความร้อน
• ความเสี่ยงด้านความปลอดภัย
  พื้นที่ที่มีคราบเหนียวอาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุลื่นไถล (slip hazard) และคราบที่แตกหลุดอาจหลุดปนเปื้อนอาหาร
• ความเสียหายต่อวัสดุ
  การใช้สารกัดกร่อนเข้มข้นซ้ำๆ เพื่อขจัดคราบที่ฝังแน่นอาจทำให้พื้นผิวสเตนเลสหรือโพลิเมอร์สึกกร่อน เสียความเงางาม

การขจัดคราบได้ผลและปลอดภัย

1. Pre-treatment ก่อนทำความสะอา

• ใช้น้ำอุ่นหรือไอน้ำ (60–80 °C) ราดลงบนคราบ เพื่อให้น้ำตาลและเพคตินอ่อนตัว
• ใช้หัวแปรงแรงดันน้ำหรือลูกล้อขัดเบาๆ ลดความหนาของคราบชั้นบน

2. ใช้ผลิตภัณพ์ เคเอฟ 104 อัลคาไลน์ ดีเทอร์เจนท์

• สารลดแรงตึงผิวจากพืช (Plant-Derived Surfactants): ช่วยกระจายคราบและอิมัลซิไฟย์น้ำมันที่อาจผสมในยางผลไม้

3. ขั้นตอนปฏิบัต

1. ผสมน้ำยา: เจือจางตามอัตราที่แนะนำ (เช่น 1:50–1:20)
2. พ่น/ฉีดพ่น: ให้ทั่วบริเวณคราบ ทิ้งไว้ 5–10 นาที (dwell time)
3. ขัดเบาๆ: ใช้ฟองน้ำไมโครไฟเบอร์หรือแปรงไนลอนขัดวนเพื่อกระตุ้นการทำงานของเอนไซม์
4. ล้างออก: ด้วยน้ำสะอาดแรงดันปานกลางจนเศษคราบหลุดออกหมด
5. ตรวจสอบความสะอาด: เช็ดตรวจพื้นผิวอีกครั้ง เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีเศษตกค้าง

ข้อควรระวังเรื่องความปลอดภัย

1. เลือกน้ำยาที่ปลอดภัยต่อผิวและไม่ทำลายวัสดุ
2. ดูดอากาศถ่ายเทเพียงพอ สวมถุงมือยางและแว่นป้องกันหากจำเป็น
3. ไม่ใช้น้ำยาหรือความร้อนจัดเกินไปกับพื้นผิวที่เป็นโพลิเมอร์หรือพลาสติกบางชนิด

แนวทางการทำความสะอาดอย่างยั่งยืน

การขจัดคราบสะสมจากยางผลไม้ให้รวดเร็วและปลอดภัย ต้องอาศัยการผสานระหว่างการเตรียมก่อนทำความสะอาด (mechanical pre-treatment) กับเทคโนโลยี bio-based cleaner ที่ไม่รุนแรง คราบเหนียวจึงอ่อนตัวและหลุดลอกง่าย โดยไม่ต้องพึ่งสารเคมีกัดกร่อนพื้นผิวรุนแรง ลดเวลา แรงงาน และปกป้องทั้งอุปกรณ์และผู้ปฏิบัติงานให้ปลอดภัยสูงสุด

สำหรับที่สุดในงานอุตสาหกรรมที่มีคราบระดับหนัก ควรจัดตารางทำความสะอาดตามระยะ (e.g. ทุกสัปดาห์) และใช้ระบบ ATP swab test ตรวจยืนยันความสะอาด เพื่อรักษาประสิทธิภาพอย่างต่อเนื่อง